Shqiperia Shteti Jetim I Europes

Në fillim të vitit 1913 Shqipëria papritur u zgjua duke e parë veten të famshme, kjo sepse lexuesi i gazetave u bë me dije se ekzistonte një i tillë rajon në Europë, në atë gadishullin misterioz ballkanik, të zënë nga Serbët, Bullgarët dhe Grekët, disi të pavarur dhe disi të shtypur nga thundra e Turkut të lig. Për Shqiptarët, është e vërtetë, ishte dëgjuar diçka, madje kishin dëgjuar edhe ata që nuk kishin qenë ekspertë në çështjet e Lindjes së Afërme, por në njëfarë mënyre Shqiptarët ishin konsideruar si Turq dhe si shtypës të të Krishterëve dhe ishte disi si surprizë, për shumicën e njerëzve, kur veprimi i Austrisë dhe Italisë është e mundur të jetë veprim egoist, i detyroi Europianët Perëndimorë që ta marrin vesh se Shqiptarët nuk janë Turq, por janë raca më e vjetër e Europës dhe se një pjesë shumë e madhe e tyre i përket Kishës Katolike dhe Kishës Ortodokse. Kur Austria këmbënguli që Shqipëria të bëhej një shtet i pavarur në kufi me Greqinë, Bullgarinë, Serbinë dhe Malin e Zi, atëherë qytetet, shkëmbinjtë dhe fushat e Shqipërisë filluan të dalin nga errësira mesjetare, nga e cila kishin qenë të mbështjella për një kohë shumë të gjatë, një errësirë aq e thellë sa madje edhe Gibboni arriti të shkruante për Shqiptarët si një "fis endacak barinjsh dhe hajdutësh", pa ndonjë të dhënë se kush dhe çfarë janë ata në të vërtetë.