Hyrje Ne Shkencen E Letersise

Ne veprimtarinë krijuese-mendore te Jakov Xoxes pjesa studimore është më pak e njohura. E shkruar ndër vite ne formen e teksteve shkollore, të leksioneve dhe botimeve universitare, përgjatë një dekade e gjysmë, ajo nuk u përfshi as ne dy botimet e veprés së plotë të tij. Pikerisht dy prej veprave më të rëndësishme studimore të tij, Hyrje në shkencën e letërsisë dhe Bazat e teorisë së letërsisë, botime universitare në Tiranë, ne Prishtinë e në Tetovë, që u shërbyen disa brezave për formim shkencor përgjate me shumë se dy dekadave, janë kthyer në rrallësi librore dhe tani është shansi i fundme për t'i shpëtuar përmes botimesh fototipike dhe për t'i rishtënë në qarkullim shkencor Nuk është e rastit që ftohja zyrtare me Jakov Xoxen ndodhi menjëherë pas shpalljes se reformes së vitit 1968 për arsimin, që theksoi ideologjizimin e programeve dhe teksteve shkollore dhe universitare. Mendimi teorik-letrar i J. Xoxes, ashtu si vepra e tij realiste, dilte jashtë formulimeve teorike, jashtë kanonizmave, jashte kufizimeve te tepruara, duke mbetur dëshmi se vepra të mëdha mund të krijohen edhe pa u mbytur në ujërat e novatorizmit me çdo kusht.Botimi i manualit teoriko-letrar Hyrje në shkencën e letërsisë në Universitetin e Prishtinës në 1970 vjen si i përshtatur nga Jakov Xoxa, ribotim i variantit të Universitetit të Tiranës të 1967, me pak ndryshime të natyrës specifike. Ndonëse përgatitesi e paraqet si më sipër këtë tekst hyrës në shkencën e letersise, ilustrimi i koncepteve teorike permes autoreve te letersise shqipe lejon të nënkuptohet se vepra bart nje aks teorik dhe metodologjik te cilin studiuesi (dhe shkrimtari Jakov Xoxa) e sheh në perputhje me konceptin e tij për artin dhe letërsinë. Duke u ndalur vetem ne kete variant te vitit 1970, mund te pohojmë se konceptet që vijnë prej tij shenjojnë një ngjarje te rendesishme per specialistet e fushës së studimeve letrare, edhe pse periudha postkomuniste priret t'i anashkaloje fenomenet që takojnë periudhes se mëparshme pa një analizë në perspektive historike.