Libri Heronjtë e miteve antike i mitografit tw njohur çek Vojtech Zamarovský-t,” wshtw njw fjalor sistematik i mitologjisw, shoqwruar me pwrshkrimin e artefakteve dhe motiveve nga antika deri nw shekullin XX. Termat mitologjikë dhe eponimet, janw uniformuar sipas ngulitjes apo traditws sw pwrkthimeve tona mw tw shquara, duke shmnagur luhatjet e pashmnagshme nw njw vepwr kaq gjithpwrfshirwse tw kulturws sw madhe antike. Sh.B.
Përkthyesi i ndërgjegjshëm, madje edhe ai që ka njohuri nga filologjia klasike greke e romake do të mund të ndeshej në vështirësi të pakapërcyeshme, pwr sa i përket terminologjisë mitologjike, madje qofshin edhe vetëm emrat. Emrat grekë e romakë këtu i kemi shkruar sipas sistemit që e kemi mësuar në gjimnazin klasik.
Arsyeja pse vendosëm ta marrim këtë autor është erudicioni i tij, paraqitja e thjeshtë, shkrimi i rrjedhshëm, fundamenti shkencor, por pa ngarkesa të referencave shkencore. Me këtë libër lexuesi i kohërave tona në mënyrë të lehtë “bëhet bashkëkohanik i qytetërimeve të kaluara dhe pjesëmarrës në dramën që quhet histori”. Por jo vetëm kjo. Me këtë vepër lexuesi i librit bëhet vizitor i galerive të shquara botërore që krenohen me veprat artistike që e trajton tematikën mitike. Sepse siç thotë Albert Bazalà: “Secili është i detyruar në mënyrë të vetën, sipas fuqive të veta në vete dhe jashtë vetes, domethënë se jeta ka edhe anën e jashtme, për ta shprehur idenë e njeriut”.
Derisa miti që nga zanafilla është me karakter simbolik, cikli heroik është i lidhur ngushtë me vendin e ngjarjeve në të cilat tregohet tradita e ndonjë rendi lidhur me heroin e saj, si Herakliu, Tezeu, Argonautët, Jasoni etj. Grupi qw përbëhet prej “eposeve” në të cilin hyn “Iliada”, “Odisea”, “Edipi”, “Eneida”, kanë të bëjnë me aventurat e njerëzve të vdekshëm. Tipi më i shpeshtë i legjendës është anekdota etiologjike, përkatësisht njw tregim i caktuar për shpjegimin e një detaji befasues, një anomalie apo sakrifice, pwr emrat e qyteteve.
Në fund me dominimin e “Logosit” mbi “mythosin” desakralizami i miteve bëhet deri në fund si rezultat i arsyes mbi imagjinatën. Ky proces shpreh edhe epokën e paraqitjes së shkrimit ku e tërë ajo imagjinatë derdhet në tregim letrar. Fundja mitet greke dhe romake “i njohim si dokumente letrare dhe artistike” e jo si “traditë gojore” dhe që kështu “paraqesin një triumf të veprës letrare mbi besimin religjioz”.
Ak. Zef Mirdita
