Bardha E Temalit

Romani “Bardha e Temalit” është pasyrë e gjallë e jetës shqiptare në shekullin XIX. Me stilin e vet pasionant autori ka përshkruar skena të jashtëzakonshme familjare dhe sociale, ambiente tipike shqiptare, përmes një sfondi të theksuar romantik. Por në roman nuk mungojnë dhe pamjet realiste, si dhe situatat sentimentale me dramacitet të ndjerë, të cilat shpjegohen me depërtimin në subkoshiencën e karaktereve.
Me këtë roman Pashko Vasa kërkonte emancipimin e femrës shqiptare, të paktën të kishte të drejtën e dashurisë dhe të vendoste vetë për fatin e saj.
Linja kryesore e subjektit ka të bëjë me dashurinë fatkeqe të Bardhës. Bijë e një familjeje “borgjeze” të Shkodrës, ajo i nënshtrohet vullnetit të prindërve për t’u martuar me Lulin e Temalit, nga një familje bajraktarësh të Malësisë. Kjo vajzë e bukur qyteti detyrohet të ballafaqohet me karakterin tepër barbar të Lulit dhe të ëmës së tij. Rebelimin e saj ndaj kësaj situate e ndihmon vetëm fati. Ajo njihet rastësisht me Aradin, një bashkëmoshatar të vetin 18 – vjeçar dhe në çast, si në gjithë letërsinë romantike, lind dashuria përrallore mes tyre. Dilema që lind në zemrën e Bardhës për të shkuar me Aradin, apo të kthehej te Luli në Temal shpjegon dramën që zhvillohet brenda shpirtit të saj. Zemra e shtyn drejt krahëve të Aradit, por mendja i kujton Lulin. Me Aradin e lidh pasioni, me Lulin urrejtja reciproke.Por me Aradin e ndjek edhe turpi, kurse me Lulin i vinte nderi, nderi i nuses në derë të madhe. Dhe ajo zgjedh të rikthehet tek burri i saj në kullën e Temalit. Udhëtimi drejt tij shëmbëllen me udhëtimin e viktimës drejt flijimit. Dhe kështu ndodh në fund të romanit.